Plattegrond voor het nieuwe gouvernement in Nieuw-Amsterdam

Titel Leupe: Plans, platte gronden, opstanden voor gebouwen voor de nieuwe stad, het gouvernement enz.

Het ontwerp dat Jean-Guillaume d’Arnaud in 1773 tekende voor een nieuw gouvernementsgebouw viel bij de directie in Amsterdam niet direct in goede aarde. De originele tekeningen zijn niet bewaard gebleven, maar wel die van een aangepaste versie die de directeuren in 1773 in de Republiek lieten maken. Hier is daarvan het grondplan weergegeven, in de vorm van een carré met rondom de ruim bemeten binnenplaats de diverse instantiekantoren en de woningen voor de gouverneur en de overige hogere dienaren. De plattegrond bevat geen enkele aanwijzing omtrent de maker, maar gezien de overeenkomsten tussen het handschrift op het bijbehorende aanzicht op VEL1662.6 onder en dat op het wel gedateerde en gesigneerde plan op VEL 1662.41, zou het kunnen gaan om de al genoemde architect Abraham van der Hart (1747-1820). Een index kan worden gevonden in VEL1662.11.

De belangrijkste wijziging ten opzichte van d’Arnauds oorspronkelijke plan was de verhoging van de voorzijde van het gebouw tot twee verdiepingen, die het geheel een representatiever aanzien moest geven. Het was dit plan op basis waarvan in 1776 of 1777 een voorzichtig begin werd gemaakt met de herbouw van het gouvernement zoals afgebeeld op de kaart van de landmeter J.H. Hagen op VEL1657. Van een nieuw te bouwen fort bij Nieuw-Amsterdam was toen kennelijk geen sprake meer, zodat men voor de verdediging van de kolonie als voorheen in hoofdzaak afhankelijk bleef van de provisorische versterkingen die in 1764 waren aangelegd en van het al even ontoereikende fort Sint Andries aan de monding van de rivier. De bouw van het nieuwe gouvernement is nooit veel verder gekomen dan de fundamenten van de hoofdvleugel aan de voorzijde. Toen Van der Hart in 1779 door de Sociëteit werd gevraagd als adviseur op te treden voor de verdere uitvoering en daartoe nieuwe plannen op te stellen, diende hij deze laatste dan ook zodanig te ontwerpen dat op dit geringe bestaande muurwerk kon worden voortgebouwd.

Schaalstok van 10 Roede = [ca. 1 : 180].