Fort

Semarang, verdedigingswerken van

De permanente vestiging van de VOC in Semarang werd in 1677/1678 versterkt met een aarden wal en een houten palissade. In 1695 besloot de Hoge Regering tot de aanleg van een vijfhoekig stenen fort gelegen aan Kali Semarang ten noorden van de Chinese en Javaanse nederzetting. De bouw werd in 1708 voltooid. De bastions kregen de namen Zeeland, Amsterdam, Utrecht, Raamsdonk en Bunschoten. Er kwam een garnizoen van 130 man.

Na de voltooiing van het fort werd de hoofdzetel van de VOC over de noordkust van Java van Japara verplaatst naar Semarang. De voornaamste reden van de verhuizing was de goede verbinding tussen de havenstad en het hof van de soesoehoenan van Mataram in Kartasoera.

Tijdens Chinees-Mataramse opstand (1740-1743) werden de forten van de VOC in Kartasoera, Rembang en Demak ingenomen. De opstandelingen richten zich daarna op Semarang. De stad was op het fort na niet versterkt, maar er werd in de haast een linie van aarden wallen en loopgraven aangelegd. Tegen alle verwachtingen in hielden de compagnies troepen van juni tot november 1741 stand tegen de overmacht van Chinese en Javaanse aanvallers. Het beleg eindigde door de komst van schepen met versterkingen uit Batavia en Makassar. Het ontzet was het keerpunt van de oorlog. In november 1743 sloot soesoehoenan Pakoebewono een vredesverdrag waarbij hij de noordkust van Java overdroeg aan de VOC.

Het beleg was aanleiding tot de aanleg van een vestingwal om de stad. Het bestaande fort dat binnen de wal kwam te liggen werd na de voltooiing daarvan in 1746 afgebroken op twee bastions na die in de nieuwe wal werden opgenomen. De stad had een grondplan van 600 x 400m met aan noordwesthoek een forse uitstulping op plaats waar eerste fort had gestaan. Het Chinese kamp werd afgebroken om een vrij schootsveld te krijgen. Het herbouwd op de westoever ten zuiden van Javaanse stad

Na 1785 werd besloten om Semarang door de aanleg van moderne vestingwallen te beschermen tegen een beleg door een Europese tegenstander. Landmeter Carl Friederich Reimer maakte gedetailleerde ontwerptekeningen van de moderne fortificaties en de kustbatterijen, maar die zijn nooit verder gekomen dan de tekentafel.

De bestaande 18de-eeuwse omwalling werd in 1824 afgebroken en de grachten gedempt

Tegenwoordig zijn er geen zichtbare overblijfselen van de VOC fortificaties meer. Archeologen hebben tussen 2000 en2010 delen van de omwalling en het fort blootgelegd.

Afbeeldingen

Bronnen en literatuur

Brommer, B., Grote Atlas van de Verenigde Oost-Indische Compagnie III, Indische Archipel en Oceanië = Comprehensive Atlas of the United East India Company, III, Malay Archipelago and Oceania (2008)

Brommer, B., Semarang: beeld van een stad (1995)