Fort

Tabanio, fort

Indonesia

Tabanio of Tabanjouw was in de 17e eeuw een dorp aan het riviertje Tabanjo aan de zuidkust van Borneo. Het was een strategisch gebied met pepertuinen, visvangst en goudmijnen in de buurt van Palaihari, zuidoost van het fort.
De VOC sloot op 6 juli 1779 een overeenkomst met de sultan van Banjermassin, waarbij in artikel 7 de bouw van een fort in Tabanio werd geregeld. Fort Tabanio was een onregelmatige vierhoek zonder bastions. In 1791 ontwierp ingenieur J.C. Reimer een groot fort in Tabanio. Het is niet bekend wanneer het ontwerp is uitgevoerd, maar op een 19e-eeuwse afbeelding is te zien dat het fort wel degelijk is gebouwd.

Gouverneur-generaal Willem Hendrik Daendels ( 1808-1811) liet de verliesgevende vestigingen op Borneo, waaronder Tabanio, sluiten. In 1816 weigerden de Engelsen aanvankelijk om de Nederlandse bezittingen op Borneo terug te geven, maar het kwam tot een regeling.

In 1826 sloot sultan Adam van Banjermasin een overeenkomst met het Nederlands-Indische Gouvernement waarin hij o.a. afstand deed van het dunbevolkte gebied rond Tabanio (Tanah laut). Het fort deed uitsluitend dienst als standplaats voor het civiele bestuur. In 1854 verhuisde het bestuur van Tabanio naar Palaihari en werd het fort verlaten. Borneo werd steeds belangrijker door de opening van steenkoolmijnen, die onmisbaar waren voor de opkomende stoomvaart

In mei 1859 brak een grote opstand tegen de Nederlanders uit, die bekend is geworden als de Bandjermasinsche Krijg (1859-1863). Een strijdgroep onder bevel van Idris bezette het verlaten fort en doodde de Europese posthouder. Hij kreeg de titel van kiay demang Lehman, verzamelde een groot aantal volgelingen en werd een van de belangrijkste tegenstanders van de Nederlanders. In augustus 1859 werd het fort weer ingenomen. Het werd bezet door een detachement van 50 infanteristen en met twee 12 ponders bewapend. Tabanio was de basis voor strafexpedities om de opstandige bevolking onder controle te krijgen.

Fort Tabanio, dat tot de versterkingen van de vierde klasse tegen een inlandse vijand werd gerekend, werd in 1874 van de sterkte afgevoerd. Van Fort Tabanio is tegenwoordig alleen de gracht nog zichtbaar. Bij archeologisch onderzoek zijn resten van de bebouwing terug gevonden.

Afbeeldingen

Bronnen en literatuur

Brommer, B., Grote Atlas van de Verenigde Oost-Indische Compagnie III, Indische Archipel en Oceanië = Comprehensive Atlas of the United East India Company, III, Malay Archipelago and Oceania (2008)

Atmojo, Bambang Sakti Wiku, Laporan Penelitian Arkeologi. Ekskavasi Situs Benteng Tabanio Tahap II. Kabupaten Tanah Laut Kalimantan Selatan