Expeditie

De "Vijfde Schipvaart" naar Azië

1601 - 1603

Op 23 april 1601 vertrokken twee vloten van de Nederlandse Republiek, die samen de Vijfde Schipvaart vormden. Het doel van de vloten was om naar Atjeh en de Molukken te zeilen. In mei gingen de vloten elk hun eigen weg richting Zuidoost Azië. Hier volgen we de Molukse vloot onder bevel van admiraal Wolfert Harmensz. De vloot bestond uit de schepen Gelderland, Zeelandia, Utrecht, Wachter en Duifje. Het doel van de Molukse vloot was om de zeer winstgevende handel in die regio voort te zetten, die voor het eerst door de Tweede Schipvaart bezocht was. De Tweede Schipvaart had veel specerijen in de Banda-eilanden en Ternate ingeslagen en had een vriendschappelijke band met de sultan van Ternate opgebouwd. Harmensz. moest naar Bantam zeilen en van daar vlug door naar de Molukken om nieuwe handel te drijven en nieuwe verdragen te sluiten op Banda en Ternate.

De vloot zeilde eerst langs de kust van Brazilië en vervolgde daarna de reis naar Zuid-Afrika om zo in de Indische Oceaan te komen. Omdat velen onder de bevolking aan scheurbuik leden, werd besloten naar Mauritius te zeilen. Dit eiland nabij Madagaskar was eerst door de Tweede Schipvaart bezocht. Destijds werd het gezien als een heel goede plek om voorraden voedsel en drinkwater in te slaan. Op het eiland leefden ook vele inheemse vogels, waaronder de dodo, die een makkelijk te vangen vleessupplement bleek voor het dieet van de bemanning. Nadat de Vijfde Expeditie een maand op Mauritius verbleef zeilde de expeditie door naar de eerste bestemming in Oost-Indië: Bantam, een sultanaat op de Javaanse westkust.

Te Bantam kwam de vloot een grote Portugese armada tegen, die bestond uit 30 schepen. De Portugezen waren vastberaden om de Nederlanders hun sterke grip op Oost-Indië niet te laten doorbreken. Ondanks dat ze zwaar in de minderheid waren besloten de Nederlanders toch aan te vallen kort nadat ze bij Bantam aankwamen. Verscheidene gevechten en schermutselingen leidden uiteindelijk tot een overwinning. De Portugezen verloren een aantal schepen en trokken zich terug uit Bantam. In plaats van daar de blijven trokken de schepen snel door naar de Molukken. Op Ternate vonden ze weinig handel vanwege slechte oogsten, maar te Banda konden de Nederlanders aan veel specerijen komen. Nadat ze hun handel voltooid hadden in de Molukken keerde de vloot terug naar Bantam en zeilde van daar terug naar de Republiek.

01 september 1601 - 31 oktober 1601

Mauritius

20°35' ZB 57°65' OL

Tegen augustus 1601 leed een groot deel van de bemanning van de Molukse vloot van de Vijfde Schipvaart onder Wolfert Harmensz aan scheurbuik. Deze gevaarlijke en erg ziekmakende aandoening werd veroorzaakt door gebrek aan vitamine C en kwam vaak voor aan boord van schepen die de lange reis naar Oost-Indië maakten, aangezien de schepen vaak lange tijd zonder vers fruit en groenten moesten doen. De leiders van de expeditie besloten zo snel mogelijk naar Mauritius te zeilen. Dit eiland werd voor het eerst door Nederlanders bezocht tijdens de Tweede Schipvaart enkele jaren eerder. Er werd toen ontdekt dat het eiland rijk was aan vers voedsel en drinkwater. Het had ook een grote hoeveelheid inheemse dieren, waaronder unieke vogelsoorten, vissen en andere zeedieren. De Molukse vloot bleef van 27 september tot 20 oktober te Mauritius

Bronnen en literatuur

Morree, Perry, Dodo's en galjoenen: De reis van het schip Gelderland naar Oost-Indië, 1601-1603

14 maart 1602 - 24 juni 1602

Banda

4°53' ZB 129°90' OL

De schepen verbleven van 14 maart tot 24 juni 1602 bij de Banda-eilanden. Hier was de handel veel gunstiger dan op het eerder bezochte Ternate. De Nederlanders maakten verscheidene afspraken en contracten met lokale heersers terwijl zij hun schepen vulden met nootmuskaat.

Bronnen en literatuur

Morree, Perry, Dodo's en galjoenen: De reis van het schip Gelderland naar Oost-Indië, 1601-1603

01 januari 1602 - 31 januari 1602

Bantam/Java

6°11' ZB 106°24' OL

Na begin januari 1602 bij Bantam, op Java, aan te komen zagen de Nederlandse schepen van de Molukse vloot van de Vijfde Schipvaart dat de toegang tot de haven van Bantam door een Portugese armada van 30 schepen geblokkeerd werd. De vloot onder Wolfert Harmensz. besloot de Portugezen aan te vallen. Na een gevecht van enkele dagen trokken de Portugezen zich terug na verliezen geleden te hebben. Dit was een flinke klap voor de Portugezen, die de Nederlanders uit de Oost-Indische handel wilden houden. De Nederlanders gingen vervolgens voor anker bij de stad Bantam en trokken enkele dagen later verder naar hun eindbestemmingen in de Molukken.

Bronnen en literatuur

Morree, Perry, Dodo's en galjoenen: De reis van het schip Gelderland naar Oost-Indië, 1601-1603

17 februari 1602 - 07 maart 1602

Ternate

0°77' NB 127°36' OL

De Gelderland, Wachter en Duyfken van de Vijfde Schipvaart kwamen op 17 februari 1602 aan bij Ternate, naast het veel grotere Halmahera. De Nederlanders werden verwelkomd en troffen hier hun landgenoten aan, die tijdens de Tweede Schipvaart waren achtergelaten. Een tegenslag was echter dat de oogsten op Ternate slecht waren geweest, waardoor er weinig te handelen viel.

Bronnen en literatuur

Morree, Perry, Dodo's en galjoenen: De reis van het schip Gelderland naar Oost-Indië, 1601-1603

Overige afbeeldingen

Bronnen en literatuur

Morree, Perry, Dodo's en galjoenen: De reis van het schip Gelderland naar Oost-Indië, 1601-1603